Đền Tân Ninh
Đền Tân Ninh thuộc phường Trần Phú, TP Bắc Giang. Đền Tân Ninh là một ngôi đền cổ kính ở trung tâm TP Bắc Giang sát bờ bắc sông Thương. Nơi đây sông nước hữu tình, trên bến dưới thuyền nhộn nhịp.
Đền Tân Ninh – Bắc Giang
Đền Tân Ninh vốn là nơi thờ những nhân vật lịch sử thời Trần: Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn và các binh tướng nhà Trần có nhiều công lao với dân tộc. Nhưng do thời gian và chiến tranh nên sắc phong và thần tích về người được thờ ở đền nay không còn lưu giữ được. Nhưng nhà đền còn lưu giữ được nội dung văn cúng, văn tế. Hàng năm vào ngày 20 tháng 8 âm lịch nhân dân địa phương vẫn mở hội ôn lại sự tích và công trạng của Hưng Đạo Vương.
Bên cạnh đó, đền Tân Ninh còn tôn thờ Quan Lớn Đệ Tam (Quan Tam Phủ – vị thần gắn với sông nước) theo tín ngưỡng Tứ Phủ. Theo truyền thuyết, Quan Tam Phủ là con vua Thủy Quốc Động Đình một trong ba vị đại vương vốn là ba con rắn được sinh ra từ một bọc. Tương truyền, vị đại vương này rất có công trong việc chống Thục nên được vua Hùng phong là Nhạc Phủ Ngư thượng đẳng thần, sau được gia phong là Trấn Tây An Tam Kỳ Linh ứng thái thượng đẳng thần. Nơi thờ chính là đền Lảnh Giang, còn được gọi là đền Quan Lớn Đệ Tam ở bên cạnh ngã ba sông Hồng với dòng Lảnh Giang thuộc thôn Yên Lạc, xã Mộc Nam, huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam. Và phải chăng khi tuần thú sông Thương, Ngài đã có công giúp đỡ dân thôn bản hạt ở đây được no ấm, ghi ơn ấy mà nhân dân địa phương đã xây đền phụng thờ ngài mãi mãi.
Dấu tích của đền Tân Ninh cổ kính được lưu giữ ở các tài liệu, hiện vật trong đền, như văn cúng, văn tế về người được thờ, hệ thống tượng thờ, các đồ thờ tự bằng gỗ như hương án, khay thờ, đài thờ, dấu tích nền móng, các mẩu gạch, ngói cổ và các cây cổ thụ trong di tích… Đặc biệt là các hiện vật bằng đá như chó đá, cao khoảng 40cm, cổ đeo vòng có chuông, 6 khối đá xanh hình chữ nhật kê ở bậu cửa kích thước 40cm x 30cm x 20cm. Theo các nhà nghiên cứu thì đây là những hiện vật mang phong cách của thời Hậu Lê thế kỷ 17 – 18. Đây cũng là những căn cứ để khẳng định bề dày lịch sử, cũng như thời gian khởi dựng của đền Tân Ninh.
Kỳ lạ cây sữa mọc ra bầu vú
Đền Tân Ninh hiện nay đã được tu sửa khang trang, gồm các hạng mục công trình: cổng đền, khuôn viên sân vườn và khu đền chính. Tất cả tọa lạc trên khu đất rộng khoảng trên 1000m2, nhìn ra dòng sông Thương. Ngôi đền chính có kiến trúc kiểu chữ “Đinh”, gồm tòa tiền tế 1 gian 2 chái với bốn mái đao cong và tòa hậu cung 1 gian.
Trong đền đặt bài vị, ngai thờ, tượng Quan Tam Phủ và tượng thờ Trần Hưng Đạo. Hậu cung đền bài trí hương án và tượng thờ theo đạo thờ Mẫu. Giá trị nổi bật nhất của ngôi đền là tín ngưỡng về người được thờ, các tài liệu hiện vật cổ trong đền và cây sữa đại thụ hơn trăm năm tuổi.
Lễ hầu đồng ở đền Tân Ninh
Theo thông lệ hàng năm, cứ vào ngày mồng 8 tháng Giêng và ngày 20 tháng 8 âm lịch, nhân dân khắp nơi lại về lễ Thánh dự hội và tham gia các trò chơi dân gian theo phong tục sự lệ truyền thống của địa phương.