Mỗi loại hình tôn giáo, tín ngưỡng đều có những phương thức riêng để thực hành tín ngưỡng của minh. Trong tín ngưỡng thờ mẫu, một trong những phương thức để thực hành tín ngưỡng chính là lễ trình đồng hay còn gọi là nghi thức trình đồng mở phủ.
Vậy, trình đồng mở phủ là gì? Nghi thức trình đồng mở phủ cần những gì?
Trình đồng mở phủ là nghi thức bắt buộc đối với một người muốn trở thành tín đồ của đạo Mẫu nói chung và trong đạo Mẫu Tứ Phủ nói riêng. Lễ mở phủ còn gọi là lễ ra đồng của một người có căn đồng, số lính. Sau khi làm lễ thì người có đồng mới chính thức là một con đồng Tứ phủ.
Trước khi gia nhập đạo Mẫu, người theo đạo, còn gọi là “tín đồ” phải có một niềm tin mãnh liệt vào các vị “sinh vi tướng, tử vi thần” hay các vị thần linh được lịch sử hóa, gắn với các triều đại, các trận chiến lịch sử, các chiến công dựng nước, giữ nước của dân tộc. Nếu đã xác định mình có “căn số”, những người theo đạo Mẫu sẽ phải làm lễ trình đồng mở phủ để gia nhập đạo. Hay ta có thể coi đây là nghi thức “nhập môn” được tiến hành giữa con người với thần linh. Nếu không có nghi thức này thì tín đồ theo đạo không thể hầu Thánh được.
Hình ảnh một tín đồ trong lễ trình đồng mở phủ (áo đỏ, phủ khăn, ngồi chính giữa các hầu dâng)
ra mắt nhà Thánh để chính thức trở thành thanh đồng.
Lễ trình đồng mở phủ về cơ bản cũng giống như một lễ hầu đồng bình thường. Để tiến hành lễ này, đệ tử hay tín đồ cần phải mời về một đồng thầy và pháp sư. Đồng thầy là người sẽ mở phủ và dạy phép nhà thánh cho tân đồng. Pháp sư là những người thay khăn, thay áo lên hương cho thanh đồng.
Hành đàn trong một nghi lễ hầu đồng trình đồng mở phủ thường gồm có: 7 quả trứng (với nam) hoặc 9 quả trứng với nữ, trầu cau, gạo, gương lược, sách bút, dao kéo, nước hoa, xà phong, khăn mặt, mâm son, tráp triện, chóe, nước sông, khăn phủ với màu tương ứng cho từng Phủ.
Nghi lễ trình đồng mở phủ có một số yếu tố quan trọng, bao gồm: nghi thức thờ cúng, âm nhạc, trang phục và nghi thức hành đàn. Các nghi thức hành đàn là yếu tố đặc trưng, thể hiện đầy đủ nghi lễ của bốn phủ trong Tứ phủ. Hành đàn gồm có: Trứng (nam 7 quả, nữ 9 quả), trầu cau, gạo, gương lược, sách bút, dao kéo, nước hoa, xà phòng, khăn mặt, mâm son, tráp triện, chóe, nước sông, khăn phủ (phủ nào thì khăn màu đó).
Mỗi phủ trong Tứ phủ đều có một mẫu, một vua và các vị trong phủ đó cai quản. Đức thần chủ (mẫu Liễu Hạnh) nổi lên với vai trò ở 2 phủ là: Thiên phủ và Địa phủ. Thánh mẫu chỉ giáng phàm vào đồng nhân ở vai trò chủ giáo đàn nên thông thường trong nghi lễ mở phủ trình đồng, các ông đồng, bà đồng hầu từ 6 đến 7 giá đồng chính, mỗi người giữ 1 vai trò nhất định như 5 quan lớn đệ Nhất, Nhị, Tam, Tứ và quan lớn đệ Ngũ được phân theo sắc áo. Mỗi quan lớn theo sắc áo của hành đàn để về phủ đó hành lễ. Bốn quan lớn từ đệ nhất tới đệ Tứ mỗi người mở 1 phủ. Quan lớn đệ Ngũ (quan lớn Tuần Tranh) thì tiễn đàn.
.jpg?1523528347780){kind=small}
Diễn viên Nhà Hát Việt cùng hai hầu dâng trong một cảnh tái hiện nghi lễ hầu đồng
với giá đồng Chầu Bà Thượng Ngàn trên sân khấu vở diễn Tứ Phủ
của Đạo diễn Việt Tú tại Rạp Công Nhân, 42 Tràng Tiền, Hà Nội.
Tân đồng khi làm lễ trình đồng mở phủ phải chuẩn bị rất nhiều thứ trong đó quan trọng là phải có 1 khăn phủ diện, 1 áo công đồng, khăn tấu hương. Nguyên tắc chung là mỗi giá phải sắm một bộ khăn áo nhưng tùy vào điều kiện, còn nhiều khi chỉ cần 5 bộ áo dài 5 màu gồm: đỏ, xanh, trắng, vàng và xanh lam hoặc mượn khăn áo của người khác. Tuy nhiên, khăn áo công đồng (do tiên thánh sang khăn sẻ áo cho) thì không được mượn và không được cho ai mượn.
Nghi thức hành lễ trình đồng mở phủ được xem là nghi thức tối cao trong tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt, là sự khẳng định sợi dây gắn kết giữa đồng nhân với thánh mẫu đình thần Tam – Tứ phủ, là lời tuyên thệ nguyện cắt tóc làm tôi, nối đời làm con với nhà Thánh để nguyện cầu cho cuộc sống của người dân tốt đẹp hơn. Cũng chính những nghi thức và nghi lễ này đã góp phần rất lớn để lưu truyền, giữ gìn hồn túy cho tín ngưỡng thờ Mẫu Tam – Tứ phủ qua nhiều biến động thăng trầm của các thời kỳ lịch sử và tồn tại đến ngày nay.