Ngôi đền thờ Cô bé Suối Ngang nằm trong rừng thuộc xã Phố Vị, huyện Hữu Lũng. Đền Cô bé Suối Ngang đã có từ rất lâu, nhưng không ai rõ từ thời nào. Đền Cô đã nhiều lần trung tu nên đã tố hảo hơn rất nhiều. Tuy nhiên, vẫn giữ được nhiều nét cổ. Đây được coi là một ngôi đền đẹp và linh thiêng.
NỘI DUNG TÓM TẮT
Bản 1
Đồn vui náo nức tưng bừng
Rủ nhau bái yết cảnh rừng Suối Ngang
Suối trong nước bạc rừng vàng
Non xanh giãi bóng trăng ngàn thông reo
Đỉnh non thác dội lưng đèo
Có Cô Bé Suối sớm chiều vào ra
Suối Ngang chính quán quê nhà
Danh lam cổ tích một tòa Sơn Trang
Trước lầu cây táo vắt ngang
Có đường dẫn tới bản làng đông vui
Cơm lam, lúa mạch, sắn đồi
Tay Cô giáo hòa cho đời ấm no
Nhân dân lập miếu lên thờ
Nhớ Tiên Cô Bé nghìn xưa còn truyền
Non cao in dấu cờ tiên
Trăng thanh gió mát đua thuyền chèo chơi
Quanh co thuyền ngược bè xuôi
Khi lên Phố Vị, khi chơi Đồi Nghè
Men đồi bên suối, bên khe
Chèo lên Đồng Mỏ, chèo về Chín Tư
Suối Lân, Quan Giám, các tòa
Khi lên xứ Lạng chơi chùa Tam Thanh
Chùa Tiên cho chí Chùa Thành
Kiệt Cùng cổ tích anh linh muôn đời
Đồng Đăng hoa quả tốt tươi
Lên vùng biên giới dẹp loài xâm lăng
Cứu người vì nước vì dân
Giận phường tham nhũng, giận quân lọc lừa
Giận phường sảo trá điêu ngoa
Dối trẻ lừa già, nghĩ chuyện đảo điên
Thương ai hiếu thuận thảo hiền
Thương người hữu đức, hữu duyên, hữu tình
Nhớ Người nhớ cả rừng xanh
Nhớ cây táo ngọt, nhớ cành vắt ngang
Người đi dưới bóng trăng ngàn
Lẵng hoa đủng đỉnh bên mình sườn túi dao
Người đi cỏ đón hoa chào
Người về bách điểu sớm chiều ca vang
Người khơi bể bạc rừng vàng
Đem cho trăm họ giàu sang đời đời
Thế gian ghi nhớ ơn Người
Nhớ Cô Bé Suối miệng cười xinh xinh
Gà rừng điểm mõ tụng kinh
Nai chầu, hổ phục, rắn linh khấu đầu
Hổ lang bách điểu quy chầu
Vượn dâng trái ngọt hồng đào ngát hương
Nghe lời đồng khấn cô thương
Cô đi tấu đối sơn trang các tòa
Nhớ Cô quẩy lẵng hái trà
Nhớ Cô quẩy lẵng hái hoa trên đồi
Nhớ Cô hái quả đeo gùi
Nhớ Cô hái thuốc cứu người trần gian.
Nhớ Cô vượt suối băng ngàn
Lên vùng Bố Hạ, lại sang Cầu Gồ
Cam sành, quýt ngọt thơm tho
Chợ Đồn – Yên Thế, về chùa Tây Thiên
Mộc Châu, Tuần Giáo, Điện Biên
Chơi thôi Cô lại về miền phương Nam
Thương người cố cuốc tha hương
Thương người đứng ngã ba đương bơ vơ
Thương ai chín hẹn, mười chờ
Sẩy chân một bước xa cơ một thời
Con đầu thành kính ai ơi
Long vân mở hội có người có ta
Kính thành mấy khúc văn ca
Tâm hương giãi tỏ trước tòa Sơn Trang.
Tác giả Phạm Văn Kiêm
Sưu tầm: Phúc Yên
Bản 2: Dị bản
Ai lên tới Lạng Sơn châu thổ
Hỏi thăm đền Cô Bé nơi nao
Hỏi ra phố Vị đi vào
Non xanh mắc võng cây giao giữa rừng
Đồn vui nô nức tưng bừng
Rủ nhau bái yết cửa rừng suối ngang
Suối trong nước bạc rừng vàng
Non xanh dãi bóng trăng ngàn thông reo
Đỉnh non thác dội lưng đèo
Có tiên cô bé sớm chiều vào ra
Suối Ngang chính quán quê nhà
Danh lam cổ tích một toà sơn trang
Trước lầu cây táo vắt ngang
Có đường dẫn tới bản làng đông vui
Ngô khoai lúa mạch sắn đồi
Tay cô giáo hoá cho đời ấm no
Nhân dân lập miếu lên thờ
Nhớ tiên cô bé ngàn xưa còn truyền
Non cao in dấu cờ tiên
Trăng thanh gió mát đua thuyền chèo chơi
Mênh mông thuyền ngược bè xuôi
Khi chơi phố vị lúc sang đồi chè
Ven rừng ven suối ven khe
Khi lên Đồng Mỏ khi về chín tư
Suối Lân, Quan Giám các toà
Khi lên xứ Lạng chơi chùa tam thanh
Chùa Tiên cho chí Chùa Thành
Kiệt Cùng cổ tích anh linh muôn đời
Đồng Đăng hoa quả tốt tươi
Lên vùng biên giới dẹp loài xâm lăng
Cô ghét ngưòi ăn nói lăng nhăng
Trước sau hai dạ gió trăng tờ mờ
Ghét người ăn nói quanh co
Nói lời báng nhạo cô hành cho thẫn thờ
Làm cho nay ngẩn mai ngơ
Sớm thẫn chiều thờ lòng dạ mang mang
Tội rằng chẳng biết phép Cô Ngàn
Phải mau sửa lễ tôn nhang phụng thờ
Kẻo rằng số kiếp quanh co
Căn đồng số lính phải lo trình đồng
Làm tôi một dạ một lòng
Thành tâm kêu tới cửa rừng Suối Ngang
Trước lầu rừng cấm trông sang
Có một cây táo vắt ngang cửa đền
Châu cung phụng sự trang nghiêm
Mồng hai tháng chín quần tiên thượng lầu
Đêm thanh vắng xà chầu hổ phục
Lúc thanh nhàn tùng cúc trúc mai
Tiên cô đội nón đi hài
Đàn then cô gảy điệu vui tính tình
Nhớ người nhớ cả rừng xanh
Nhớ cây táo ngọt nhớ cành vắt ngang
Người đi dưới ánh trăng ngàn
Lẵng hoa đủng đỉnh bên mình túi dao
Ngưòi ơi cỏ đón hoa chào
Người về, bách điểu sớm chiều ca vang
Tay khơi bể bạc rừng vàng
Đem cho trăm họ giàu sang đời đời
Thế gian ghi nhớ ơn người
Nhớ tiên cô bé miệng cười xinh xinh
Gà rừng điểm mõ tụng kinh
Long chầu hổ phục xà tinh khấu đầu
Hổ lang, bách điểu quy đầu
Vượn dâng trái ngọt hồng đào ngát hương
Nghe lời đồng khấn cô thương
Cô đi tấu đối sơn trang các toà
Công Đồng Bắc lệ vào ra
Tiên cô hầu cận Mẫu bà Suối ngang
Lấy dây mắc võng giữa ngàn
Ai qua chạm võng cô làm khốn thay
Biết ra thời tới kêu ngay
Cô cho nước suối lá cây khỏi liền
Cứu người dở dại dở điên
Hiếu thuận thảo hiền cô mới độ cho
Cô bảo rằng các ghế đừng lo
Lộc cô vô số trên kho thượng ngàn
Xin đừng nay nắng mai mưa
Đừng như bầy Nhện giăng tơ mấy lần
Đền thờ cô rào rạt hoa tươi
Dưới khe nước chẩy , con cá bơi giữa dòng
Cỏ cây bát ngát trùng trùng điệp điệp
Ông Hổ gọi đàn gầm thét đêm thâu
Tiếng chim rừng ríu rít gọi nhau
Cô bé đứng ở bên lầu ngắm trăng
Lầu Ngũ Phượng một mình cô chải chuốt
Nước gương trong , giắt lưọc cài trâm
Cung thỉnh mời cô bé giáng lâm
Chúng tâm lễ vật chứng tâm cho thanh đồng.
Đền thờ cô bé Suối Ngang
Cô Bé Suối Ngang cũng như các cô bé khác trên ngàn đều là Cô bé Thượng Ngàn và đều hầu Mẫu Thượng Ngàn. Các cô bé Thượng Ngàn đều là các bộ nàng trong Cung Sơn Trang. Các cô về mặc quần áo thổ cẩm, chân quấn xà cạp, đeo kiềng bạc, tay cầm ô, vai đeo gùi. Những thanh đồng sát căn cô bé thường ngàn thường đến đây để hầu cô.
Khách thập phương từ xa tới đều có thể ghé thăm Đền không chỉ tham quan ngắm cảnh mà còn có thể cầu phúc; cầu lộc. Nếu đến vào ngày mùng 1 hay 15, các bạn còn có thể xem các cô – các cậu múa hầu đồng, may mắn có thể được nhận chút lộc, đó là một nét đẹp văn hóa rất riêng đấy.
Ngày 02/9 hàng năm là ngày tiệc của Cô Bé Suối Ngang.