Đền Mẫu Cấm Sơn Linh Từ hay thường được gọi là Đền thiêng núi Cấm (bởi ngôi đền có thế tựa lưng vào núi Cấm, quay về hướng đông, nơi có dòng sông Lô cuộn chảy), ngôi đền năm trên địa bàn Tổ 6, phường Nguyễn Trãi, Thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang. Đền thiêng núi Cấm là một quần thể di tích lịch sử văn hóa tâm linh được nhân dân Hà Giang góp công xây dựng từ năm 1889, tôn thờ 3 vị Thánh Mẫu Thiên Tiên (tức Mẫu Thượng Ngàn Công Chúa Liễu Hạnh), Mẫu Thượng Ngàn, Mẫu Thuy. và Đức Thánh Trần Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn. Lễ hội Đền đã trở thành hoạt động không thể thiếu trong đời sống tâm linh của người dân miền cực bắc Tổ quốc.

Qua 3 bàn sắc phong còn lưu giữa ở Đền, thì ngày 18/11/1889 đầu đời vua Thành Thái, Hội thiện nam tín nữ Đạo Quan binh thứ ba Hà Giang về phường Quy Lưu, huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nội (nay thuộc huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam) sao chép sắc phong và rước chân hương lên tỉnh Hà Giang và đưa vào miếu Cấm Sơn đề thờ, sau đó góp công sức xây dựng thành đền thờ Thánh Mẫu.

Đền Mẫu Cấm Sơn Linh Từ nằm bên vách núi Cấm
Đền Mẫu Cấm Sơn Linh Từ nằm bên vách núi Cấm

Còn theo, truyền thuyết dân gian của nhân dân trong vùng, sự hình thành của Đền Mẫu Cấm Sơn có liên quan tới những sự kiện lịch sử của đội quân “Cờ Vàng” và “Cờ Đen” của Lưu Vĩnh Phúc và Hoàng Sùng Anh với quân “Cờ Trắng” của nhân dân địa phương. Theo đó, đây là nơi quân “Cờ Vàng” đã nhảy xuống tự vẫn sau khi thua trận. Đoái thương các vong hồn sỹ tử, nhân dân đã lập đền thờ và đặt tên là Cấm Sơn Linh Từ.

Căn cứ và các tư liệu thành văn như Bản sao sắc phong, Chuông đồng còn lưu giữa tại di tích thì Đền Mẫu đã tồn tại trên 100 năm. Ngồi đền hiện nay vẫn nằm trên vị trí xưa, tọa trên mảnh đất rộng hơn 300m2 khá bằng phảng. Trước năm 1947, phía trước cổng đền Mẫu có ngôi đền Trần thờ Hưng Đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn, nhân dân thường gọi là Đức thánh Trần. Năm 1947, thực hiện tiêu thổ kháng chiến, “vườn không, nhà trống”, mặt khác để phòng tránh việc quân giặc đến chiếm đóng làm ô uế ngôi đền, bà con nhân dân đã chuyển tượng đi cất dấu và phá dỡ đền Trần. Sau ngày hòa bình lập lại, bà con chuyển tượng về thờ chung tại đền Mẫu. Hiện nhà đền còn giữ lại 2 quả chuông đồng có niên đại trên 100 năm. Quả chuông thứ nhất được đúc năm Thành Thái Đinh Mùi (1907) do Chủ hội Hưng công Nguyễn Quang Bảo, huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang cúng tiến, quả chuông thứ hai gọi là chuông Đền Trần với 4 chữ Hán: “Linh Từ Kiếp Bạc” (Đền thiêng Kiếp Bạc).

Nhà thờ Mẫu Liễu Hạnh tại Cấm Sơn Linh Từ
Nhà thờ Mẫu Liễu Hạnh tại Cấm Sơn Linh Từ

Tồn tại đến ngày nay đã hơn 100 năm, ngoài giá trị lịch sử, kiến trúc nghệ thuật, Đền Mẫu còn là nơi diễn ra những lễ hội dân gian truyền thống. Người dân đến lễm Đền nhằm thõa mãn nhu cầu sinh hoạt tín người, cầu mong thành thần phù hộ cho bản thân, gia đình mạnh khỏe, tăng phúc, tăng lộc, đất nước tình vượng. Đền Mẫu Cấm Sơn còn là nơi thờ tụ các Thành linh, Đức Thánh Trần – là những bậc tiền nhân có công với cộng đồng làng xã, dân tộc trong lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước của người Việt. Các kỳ lễ hội dâng hương định kỳ vào các dịp tiết, sóc, vọng còn có các ngày lễ liên quang đến hệ thống tượng thờ trong Đền.

Hiện, các công trình kiến trúc của đền hiện mới được trung tu, quy mô vừa phải, kiến trúc xây dựng theo nguyên mẫu của các ngôi đền cổ ở Việt Nam, do đó vẫn giữ được khá nguyên vẹn hinh thức kiến trúc mang tình truyền thống. Đặc biệt, đền Mẫu và các cơ sở tín ngưỡng tôn giáo có mặt trên đất Hà Giang là hình ảnh minh chứng cho bề dày lịch sử văn hóa của vùng đất biên cương của tổ quốc.

Bên cạnh đó, đền Mẫu cũng thể hiện nét văn hóa trong sinh hoạt tín ngưỡng dân gian bản địa của người Việt trên vùng đất biên cương Hà Giang. Đặc biêt, nguồn tư liệu thành văn qua sắc phong, chuông đồng, hoành phi, câu đối là nguồn sư liệu quý, góp phần nghiên cứu lịch sử, phong tục tập quán của nhân dân địa phương.

Các dịp lễ hội của đền như lễ dâng hương ngày sinh Mẫu vào ngày 13 tháng 3 âm lịch, lễ Chúa Sơn vào ngày 27 tháng 7 hoặc lễ Phật Đản… được đông đảo du khách trong và ngoài tỉnh Hà Giang tham dự. Với giá trị về mặt lịch sử, văn hóa, kiến trúc nghệ thuật, Đền Mẫu Cấm Sơn đã được Nhà nước cấp Bằng xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa năm 2007.

Bảng xếp hạng công nhận Đền Mẫu Cấm Sơn Linh Từ là di tích cấp tỉnh Thành Phố
Bảng xếp hạng công nhận Đền Mẫu Cấm Sơn Linh Từ là di tích cấp tỉnh Thành Phố

Rate this post