Bà Chúa Năm Phương
Bà Chúa Năm Phương là một vị thánh mẫu có quyền năng trong tín ngưỡng thờ mẫu ở Việt Nam. Bà được giao quyền cai quản năm phương trời đất, bản cảnh bản xứ ngũ phương vậy nên được tôn xưng là Bà Chúa Quận Năm Phương (hay là Vũ Quận Bạch Hoa Công Chúa).
Tiểu sử
Bà được sinh ra trong một gia đình họ Vũ tại làng Gia Viên (xưa có tên là làng Cấm), thuộc Tổng Gia Viên, huyện An Dương, tỉnh Hải Dương, nay thuộc quận Ngô Quyền, Hải Phòng. Vốn là người đảm đang mọi bề, Đức Ngô Quyền phong bà làm nữ tướng lo việc quân lương trong cuộc thủy chiến chống quân Nam Hán trên sông Bạch Đằng năm 938. Chiến tranh kết thúc, Đức Vương phong cho bà tước hiệu Ngô Vương Vũ quận chúa; người dân gọi bà là Quyến hoa Công chúa.
Năm 1924, Vua Khải Định sắc phong cho bà là “Vũ quận Quyến hoa Công chúa Tôn Thần” và chuẩn cho làng Gia Viên được phụng thờ.
Thờ phụng
Ở nhiều nơi, nhất là Hải Phòng có lập đền, phủ thờ Bà, tiêu biểu như: chùa Cấm thuộc Phố Cấm, Hải Phòng (tên tự: Cấm Giang Bản Cảnh Linh Từ hay Nguyệt Quang Tự), Vườn Hoa Chéo, trên đường Trần Hưng Đạo, Hải Phòng (nơi trước đây người me Tây kia lập đền tạ ơn chúa), miếu tại Cây Đa mười ba gốc…. Bên cạnh đó, ở các đền thời Đức vương Ngô Quyền đều có phối hưởng thờ bà chúa Vũ quận.
Trong các đàn lễ mở phủ thở thường dâng một tòa đàn gọi là Đàn Chúa Bà, gồm có: hình Chúa Quận Năm Phương, hai cô hầu cận, hoặc 12 cô nàng đều màu trắng, nón chúa hài cườm, một cỗ xe ngựa hoặc xe có phu kéo (xe Chúa Bà); và thỉnh mời Chúa Bà về ngự để chứng đàn đó.
Những câu chuyện linh thiêng
Qua thời gian, với nhiều biến cố của lịch sử, trong tiềm thức của người dân, ngôi đền thờ Bà trở thành chốn linh thiêng với nhiều điều linh ứng:
- Trước khi đánh trận trên sông Bạch Đằng, Đức thánh Trần Hưng Đạođã thắp hương và đã được Bà phù hộ đánh thắng giặc ngoại xâm.
- Bà là một vị tiên nữ trên Thiên Đình, được giáng trần để phù hộ cho nước, che chở cho dân. Khi hồi tiên, Bà được giao cai quản năm phương trời đất, bản cảnh bản xứ ngũ phương vậy nên được tôn xưng là Bà Chúa Quận Năm Phương.
- Bà hiển linh, ngự khắp nơi khắp cảnh trong năm phương trời đất, dạo khắp chốn; vào lúc canh ba giờ Tí, bà hiện hình ra người mỹ nữ, gọi xe rong chơi, rồi đi về đến “Cây Đa mười ba gốc” là nơi chúa hiển linh.
- Bà thẳng tay trừng trị kẻ ngang ngược. Chuyện kể rằng, vào thời Pháp thuộc có một me Tây (vợ của ông chủ Nhà máy cơ khí Robert) bị chúa hành cho chí rận, khắp người ngứa ngáy không yên, phải đến kêu xin, sám hối cửa Chúa mởi khỏi.